Հայաստանի նախընտրական քաղաքական դաշտի շրջագիծն աստիճանաբար աւելի ընկալելի է դառնում: Ընդհանուր հենքը հասարակական ամենալայն շրջանակներում, մի քանի տարիների ընթացքում ձեւաւորուած ենթակայական այն մօտեցումն է, համաձայն որի` “ամեն ինչ կանխորոշուած է”, “սրանք նախօրօք մտածուած խաղեր են” եւ այլն: Ըստ այս ենթակայական մօտեցման` Հայաստանի քաղաքական քսանամեայ վերնախաւը նախատեսում է քաղաքական բոլոր քայլերը եւ ի գործ դնում համապատասխան հնարքներ: Կան շօշափելի թուով մարդիկ, ովքեր ոչ միայն Հայաստանի քաղաքական դաշտը, այլ նաեւ Ֆուտբոլը, համաշխարհային քաղաքականութիւնը եւ նոյնիսկ ցունամին ու Ֆուկոսիմայի ատոմային պայթիւնը պարզապէս “խաղ” են որակում: Այս մտածողութիւնն ունեցողների պատկերացմամբ մարդը չեզոք էակ է` բանականութիւնից, գիտակից կամքից միանգամայն զուրկ: Քաղաքական ճակատագրապաշտութեան եւ սնոտիապաշտական այս մթնոլորտում բազմաթիւ վերլուծաբաններ զբաղուած են պայծառատեսութեամբ, քաղաքական գործիչներից շատերը` “թուղթ ու գիր” անելով, դեղատոմսեր մատուցելով, իսկ կուսակցութիւնները մեծամասամբ նմանւում են բուքմեյքերական գրասենեակների:
Այս մօտեցումը ձեռնտու է Հայաստանի քաղաքական վերնախավին, այսինքն` ե՛ւ գործող իշխանութիւնների, ե՛ւ ծայրայեղ ընդդիմութեան առանցքային ուժերին, որոնք այս ընդհանուր համայնապատկերի վրայ մոգոնում են իրենց “խաղ”-երը եւ արդէն մշակում այդ “խաղ”-երի “կանոն”-ները: Նրանց նոյնիսկ չի մտահոգում, թէ իրենց գործածած բառամթերքը, սկզբունքների կոպիտ խախտումներին առընթեր, ինչպիսի քայքայիչ հետեւանքներ է թողնում հասարակական կարծիքի վրայ: Սահմանդրութեան տառով նախատեսուած օրէնքները, մինչեւ իսկ, անուանւում են “խաղի կանոն”, բազմակարծութեան, բազմակուսակցականութեան եւ քաղաքական պայքարի հասկացութիւններն ու սկզբունքները բռնաբարւում, ոտնահարւում եւ այլանդակւում են ամենուրեք` շախմատի, բռնցքամարտի կամ այլ երկկողմ մրցատեսակների հետ զուգահեռներ անցկացնելով: “Խաղի կանոն” է համարվում եւ հալած իւղի տեղ հրամցւում նաեւ համապետական ընտրութիւնների արդիւնքների յարաբերակցական պատկերի կանխայայտ պահպանումը…
Այնինչ “խաղ”-ը ընդամենը գործելու իմիտացիա է, իսկ “խաղի կանոն”-ը` իմիտացիոն գործընթացի արդարացումը, օրինականացումը: Ներկայիս քաղաքական կեցուածքներն ու տեսակէտներն այնպիսի դրսեւորումներ են ունենում, որ առաջին հայեացքից կարծես ամեն ինչ տեղաւորւում է նախատեսուած “խաղ”-ի շրաջագծում եւ ընթանում “խաղի կանոններ”-ով: Իսկ երկկողմ շախմատի կամ բռնցքամարտի փոխարէն քաղաքական ինքնուրոյն պայքարի ելած եւ, կամ “խաղի կանոններ”-ի փոխարէն, սահմանադրական օրէնքին հաւատարիմ ուժեր, ԶԼՄ-ների մեծ մասի հաւաստմամբ, առհասարակ “չկան”, խաղից դուրս լոկ կրօնական ծեսերով են զբաղուած, իսկ քաղաքական բեմահարթակում կամ խաղացող չեն, կամ գրազ կապող են միայն…
Սակայն, իրականութիւնն այլ բան է ասում մեզ: Օրինակ, ՀՅԴ-ին փնովելու եւ “Ժառանգութեանը” խրատելու աւանդոյթն արդէն անհետացել է ծայրայեղական ընդդիմութեան լրատուամիջոցներից: Նրանք, հնարաւորինս, խուսափում են խորհրդարանական ընդդիմութեան թեմային անդրադառնալուց, քանզի հասկանում են, որ իշխանութիւնների առանցքային ուժերը նրանց անունը լսել անգամ չեն ցանկանում: Ընտրական օրէնսգրքի մէջ փոփոխութիւնների առաջարկներն ամբողջապէս տապալուեցին “բիոմասսայի” քուէարկութեան միջոցով, առանց մանրամասների մէջ մտնելու, առանց խորքային քննարկումների… Ինչո՞ւ հանրապետական “տեսաբան”-ների համար անհրաժեշտ չեղաւ նոյնիսկ մի փոքր “քեալլա տալ”, եւ ինչո՞ւ ՀԱԿ-ը ոչ մի տեսակէտ էլ չյայտնեց այդ կապակցութեամբ: Պատասխանը պարզ է, հակառակ դէպքում կը կարեւորուէր եւ “դիւիդենդներ” կը շահէր խորհրդարանական ընդդիմութիւնը, ով, ըստ քաղաքական էլիտայի, ոչ խաղացող է եւ ոչ էլ “գրազ կապող”:
“Հայ-թուրքական պրոտոկոլներ”-ի ժամանակ, երբ մենք զգուշացնելով, զգուշացնում էինք, որ ականապատուած են արձանագրութիւնները, որ նախապայմաններ կան նրանց մէջ, հանրապետականները մեզ, եւ մեզ հետ նաեւ տասնմէկ միւս կազմակերպութիւններին, ներկայացնում էին որպէս հակաթուրք հիստերիա բարձրացնողների, նեղ նացիոնալիստական քաղաքականութեան հետեւորդների: Այժմ նոյն այդ գործիչները, տեղի ու անտեղի, ժամանակին կամ անժամանակ, բառացիօրէն, կրկնում են մեր հիմնաւորումները: ՀԱԿ-ականներն անհեթեթութիւն էին համարում արտգործնախարարի հրաժարականի մեր պահանջը, ասելով, որ “արտաքին քաղաքականութեան գլխաւոր պատասխանատուն ՀՀ նախագահն է”: Այժմ նրանք պահանջում են վարչապետի, փոխվարչապետի եւ մի շարք այլ պաշտօնեաների հրաժարականը` իհարկէ ՀՀ նախագահին “անկյուն սեղմելու մտադրութիւն” չունենալով:
Անշուշտ կը գայ մի օր, երբ ընտրական օրէնսգրքի եւ համակարգի մասին մեր դիտողութիւններն ու սկզբունքային դիրքորոշումները, կ̕արտաբերուեն քաղաքական վերնախաւի բերանից: Սակայն առայժմ այդ դիրքորոշումները հակասում են նրա “խաղի կանոն”-ներին եւ դիտողութիւններ անողները դուրս են “խաղ”-ից:
Պէտք է վերջ դնել քաղաքական վերնախաւի տուեալ “խաղ”-երին եւ դրանց հենք հանդիսացող ենթակայական մօտեցումներին, որոնք չեն յանգեցրել եւ չեն էլ յանգեցնելու այն առաջընթացին, որ օդի ու ջրի պէս անհրաժեշտ է` աշխարհի ժողովրդավարական երկրների շարքում արժանի տեղ գրաւելու համար: